Για καθέναν, ο οποίος έχει τη δυνατότητα να σκέφτεται, έρχεται η στιγμή, ή οι στιγμές, στη ζωή του, να επιλέξει τι θα γίνει ο ίδιος και τι θα προσπαθήσει να μεταλαμπαδεύσει στους γύρω του· αν θα επιλέξει να εξανθρωπίσει το ανθρώπινο ζώο ή θα επιλέξει να το αποκτηνώσει.

  Είναι η μεγάλη απόφαση ενός μικρού πλάσματος, σε έναν πελώριο, προκατασκευασμένο κόσμο. Θα βρει άραγε στα βάθη του, η ψυχή του το δρόμο της, ή θα παγιδευτεί στην αιώνια πλάνη; Θα καταλάβει πως στη ζυγαριά της ύπαρξης μόνο ό,τι δώσαμε και αυτό που γίναμε βαραίνει; Ή θα ξεχαστεί παντοτινά σε έναν δρόμο κατηφορικό, αθροίζοντας μέρες επιζήμιες ή ανώφελες σε μια ζωή χαμένη;

  Ας ελπίζουμε πως θα έρθει μια μέρα, μια ώρα, μια στιγμή, που θα διαλέξει σωστά. Που η ψυχή του θα σταθεί ψηλότερα από την ανθρώπινη άγνοια και μικρότητα, και θα αντικρύσει για λίγο το αληθινό πεπρωμένο της. Ίσως για να το ακολουθήσει, για όσα περισσότερα βήματα προλάβει, πριν να σβήσει.

Σχετικά με το βιβλίο:

  Ένα ζοφερό εγχειρίδιο για την φαινομενικά δημοκρατική υποταγή των λαών, προφανώς γραμμένο για να ενημερώσει τους λαούς, και πιθανά χρησιμοποιημένο για να επιμορφώσει τους καταπιεστές τους.

  Αν και αναφέρεται σε μια συγκεκριμένη εποχή και κοινωνία, είναι σκόπιμο να αναχθεί στην εποχή της παγκοσμιοποίησης κάτω από έναν αόρατο “ηγεμόνα” – σε οικονομικό, κοινωνικό, και θρησκευτικό επίπεδο. Μια εποχή σχεδιασμένων εγκαθιδρύσεων ψευδο-δημοκρατιών, προγραμματισμένης άνθισης και απονέκρωσης οικονομιών, και φτηνά αγορασμένων συνειδήσεων. Μια “ουτοπία” θλιβερής φαντασίας, που μετατρέπεται σε πραγματικότητα μέσω πολλών που μολύνουν αυτόν τον κόσμο, σπέρνοντας αδιάφορα τον πόνο και τον θάνατο ανά τους αιώνες.

  Άρρωστες ψυχές που οραματίστηκαν έναν ματωμένο θρόνο. Αδίδαχτες ψυχές που δεν κατάλαβαν πως η άγνοια βασιλεύει στη σκοτεινή πλευρά των ανθρώπων. Που δεν ένοιωσαν πως ο ανώτερος υπηρετεί και ο κατώτερος υπηρετείται.

  Και πως μόνο η γνώση, η βαθύτερη, η ουσιαστική γνώση, έχει την πραγματική δύναμη να μετασχηματίσει τελικά την ανθρωπότητα, την τόσο τυραννισμένη από τους ανθρώπους.

    Η επιλογή των συγκεκριμένων αποσπασμάτων και, επιπρόσθετα, η χρησιμοποίηση διαφορετικού χρώματος σε τμήματα αυτών, αποσκοπεί στο να τονίσει εν συντομία ορισμένες από τις πιο σημαντικές πτυχές του βιβλίου. Φυσικά η ανάγνωσή τους, όσο σημαντική κι αν είναι, δεν υποκαθιστά την ανάγνωση όλου του βιβλίου.

  Το βιβλίο πρωτοδημοσιεύτηκε το 1864 και γράφτηκε από τον Γάλλο δικηγόρο Μορίς Ζολί στην προσπάθεια διαμαρτυρίας του εναντίων του καθεστώτος του Ναπολέοντα Γ΄ (Λουδοβίκος-Ναπολέων Βοναπάρτης) που κυβέρνησε τη Γαλλία από το 1848 ως το 1870. Το έργο χρησιμοποιεί το λογοτεχνικό τέχνασμα ενός διαλόγου των νεκρών. Οι σκιές των ιστορικών χαρακτήρων του Νικκολό Μακιαβέλλι και του Κάρολου Μοντεσκιέ συναντιούνται στην κόλαση και λογομαχούν για την πολιτική.
  Στις αρχές του 20ου αιώνα το βιβλίο χρησιμοποιήθηκε σαν βάση για τα ‘Πρωτόκολλα των Σοφών Γερόντων της Σιών’, μία αντισημιτική λογοτεχνική πλαστογραφία, όπου οι αρχηγοί των Εβραίων έχουν το ρόλο του Μακιαβέλλι. Τα Πρωτόκολλα περιέχουν άφθονα παραποιημένα αποσπάσματα από το βιβλίο του Ζολί.

  Μοντεσκιέ: ....Η αρχή σας είναι πως το καλό μπορεί να προέλθει από το κακό και πως επιτρέπεται να πράξουμε το κακό όταν μπορεί να καταλήξει στο καλό. Έτσι, δεν λέτε: είναι από τη φύση του καλό να προδίδεις τα λόγια σου ή είναι καλό να χρησιμοποιείς τη διαφθορά, τη βία και τον φόνο. Αντ’ αυτού λέτε: κάποιος μπορεί να προδώσει όταν είναι χρήσιμο, να σκοτώσει όταν είναι απαραίτητο, να πάρει τα αγαθά των άλλων όταν αυτό του προσφέρει κάποιο πλεονέκτημα. Σπεύδω να προσθέσω πως, στο σύστημά σας, τα αποφθέγματα αυτά εφαρμόζονται μόνο στους ηγεμόνες και όταν πρόκειται για το συμφέρον τους ή για το συμφέρον του Κράτους. Συνεπώς, ο ηγεμόνας έχει το δικαίωμα να καταπατήσει τους όρκους του· να χύσει ποταμούς αίματος για να αρπάξει την εξουσία ή για να διατηρήσει τον έλεγχό της· να λαφυραγωγήσει όσους εξόρισε, να ανατρέψει όλους τους νόμους, να κάνει νέους και να τους καταπατήσει κι εκείνους· να κατασπαταλήσει τα οικονομικά, να διαφθείρει, να καταπιέσει, να τιμωρήσει και να χτυπήσει δίχως σταματημό.
  ...Μήπως δεν γνωρίζουμε πως το συμφέρον του Κράτους είναι κατά κανόνα το συμφέρον του συγκεκριμένου ηγεμόνα ή εκείνο των διεφθαρμένων ευνοούμενων που τον περιτριγυρίζουν;
  ...Με μια λέξη, η πολιτική, για εσάς δεν έχει τίποτα να κάνει με την ηθική. Επιτρέπετε σε ένα μονάρχη ό,τι αρνείστε στους υπηκόους του. Ανάλογα με το αν οι πράξεις πραγματοποιούνται από τους αδύναμους ή από τους ισχυρούς, τις δοξάζετε ή τις καταδικάζετε· είναι εγκλήματα ή αρετές, ανάλογα με την κοινωνική τάξη όσων τις διαπράττουν.

  Μοντεσκιέ: ...Σας έλεγα νωρίτερα για πολέμους: εξακολουθούν να μαίνονται, το ξέρω, μα η πρώτη πρόοδος που έγινε είναι να μη δίνεται πλέον στους νικητές η περιουσία των ηττημένων Κρατών.

  ...Αφού εξασφάλισαν τα ιδιωτικά τους δικαιώματα με αστικούς νόμους, και τα δημόσια δικαιώματά τους με συνθήκες, οι λαοί ήθελαν να έρθουν σε συμφωνία με τους ηγεμόνες τους και εξασφάλισαν τα πολιτικά τους δικαιώματα μέσω συνταγμάτων.

  ...Αυτή είναι η χώρα η οποία κυβερνά τον εαυτό της, μέσω της διαρκούς εναλλαγής των πλειοψηφιών, που στις Αίθουσες ρυθμίζει τους διορισμούς των υπουργών της κυβέρνησης.

  Μακιαβέλλι: Ακούγοντας τις θεωρίες σας σχετικά με τον καταμερισμό των εξουσιών και τα οφέλη που έφερε στους λαούς της Ευρώπης, δε μπορούσα να κρατηθώ, Μοντεσκιέ, από το να μη θαυμάσω το πόσο η ψευδαίσθηση αυτών των συστημάτων μπορεί να κυριαρχήσει στα μεγαλύτερα πνεύματα.
  ...Από την ατονία των ιδεών και το σοκ των επαναστάσεων έχουν αναδυθεί ψυχρές και απογοητευμένες κοινωνίες που έχουν φτάσει στην αδιαφορία στην πολιτική όπως και στη θρησκεία, οι οποίες δεν έχουν άλλο κίνητρο από τις υλικές απολαύσεις, που ζουν μόνο για το συμφέρον τους, που δεν έχουν άλλη λατρεία από εκείνη του χρυσού, και των οποίων οι οικονομικές συναλλαγές ανταγωνίζονται εκείνες των Εβραίων, τους οποίους έχουν πάρει ως πρότυπα.
  ...Ποιες μορφές διακυβέρνησης θα εφαρμόζατε σε κοινωνίες όπου η διαφθορά έχει εισέλθει παντού, όπου η περιουσία αποκτάται μόνο μέσω των αιφνιδιασμών της απάτης, όπου η ηθική δεν μπορεί πλέον να διασφαλιστεί παρά μέσω κατασταλτικών νόμων, όπου το ίδιο το αίσθημα του πατριωτισμού έχει ξεθωριάσει σε έναν δεν-ξέρω-τι καθολικό κοσμοπολιτισμό;
  Δεν βλέπω άλλη σωτηρία για αυτές τις κοινωνίες, αληθινούς κολοσσούς με πόδια από πηλό, από τη θέσπιση μιας μέγιστης συγκέντρωσης, που θέτει όλη τη δημόσια δύναμη στη διάθεση εκείνων που κυβερνούν.

  Μοντεσκιέ: ...Δε γνωρίζω, μέχρι τώρα, παρά μόνο δύο Κράτη στην Ευρώπη που είναι εντελώς στερημένα από φιλελεύθερους θεσμούς, οι οποίοι έχουν μετατρέψει οπουδήποτε αλλού το καθαρά μοναρχικό στοιχείο: αυτά είναι η Τουρκία και η Ρωσία, και ακόμη αν κοιτάξατε από κοντά στις εσωτερικές κινήσεις που πραγματοποιούνται στην καρδιά αυτής της τελευταίας δύναμης, ίσως θα βρείτε εκεί τα συμπτώματα ενός επερχόμενου μετασχηματισμού.

  Μακιαβέλλι: ...Πρέπει κατ’ αρχάς να σας πω ότι κάνατε εντελώς λάθος σε όλα τα σχετικά με την εφαρμογή των αρχών μου. Ο δεσποτισμός παρουσιάζεται πάντα στα μάτια σας με τις ξεπερασμένες μορφές του ανατολικού μοναρχισμού, αλλά δεν είναι έτσι όπως εγώ τον αντιλαμβάνομαι — σε νέες κοινωνίες, πρέπει να χρησιμοποιηθούν νέες διαδικασίες. Σήμερα, η διακυβέρνηση, δεν είναι θέμα διάπραξης βίαιων αδικιών, αποκεφαλισμού των εχθρών, απογύμνωσης των υπηκόων από τις περιουσίες τους, άφθονης χρήσης τιμωριών. Όχι, ο θάνατος, η σύληση και τα σωματικά βασανιστήρια μπορούν να διαδραματίσουν έναν αρκετά δευτερεύοντα ρόλο στην εσωτερική πολιτική των σύγχρονων Κρατών.

  ...Ακούστε με και κρίνετε μόνος σας. Σήμερα το ζήτημα είναι λιγότερο η επιβολή βίας στους ανθρώπους από το να τους αφοπλισούμε, η καταπίεση των πολιτικών τους παθών από το να τα σβήσουμε, η καταπολέμηση των ενστίκτων τους από το να τα εξαπατήσουμε, η απαγόρευση των ιδεών τους από το να τις οικειοποιηθούμε και να τις αλλάξουμε.

  ...Το κύριο μυστικό της κυβέρνησης συνίσταται στο να αποδυναμώσει το δημόσιο πνεύμα, μέχρι του σημείου της παντελούς αδιαφορίας για τις ιδέες και τις αρχές για τις οποίες διεξάγονται οι επαναστάσεις σήμερα.
  ...Στις τόσο όμορφες κοινωνίες σας, τις τόσο καλά διευθετημένες, στη θέση των απόλυτων μοναρχών, έχετε τοποθετήσει ένα τέρας που ονομάζεται Κράτος, έναν νέο Βριάρεως [Τέρας με εκατό χέρια στην ελληνική μυθολογία] του οποίου τα χέρια απλώνονται παντού, έναν κολοσσιαίο οργανισμό τυραννίας στη σκιά του οποίου ο δεσποτισμός πάντοτε θα ξαναγεννιέται.
  ...Μόνο με τη βοήθεια της ρυθμιστικής εξουσίας, θα εγκαθιδρύσω, για παράδειγμα, τεράστια οικονομικά μονοπώλια, δεξαμενές του δημόσιου πλούτου, από τα οποία η τύχη όλων των ιδιωτικών περιουσιών θα εξαρτάται τόσο στενά, που θα καταπίνονταν κι εκείνες μαζί με την Κρατική αξιοπιστία την επομένη μιας οποιασδήποτε πολιτικής καταστροφής.
  ...Εδώ είναι μια άλλη διευθέτηση δανεισμένη από την οργάνωση της βιομηχανίας: σήμερα η αριστοκρατία, ως πολιτική δύναμη, έχει εξαφανιστεί· αλλά η αστική τάξη όταν κατέχει εδαφικές εκτάσεις εξακολουθεί να είναι ένα επικίνδυνο στοιχείο αντίστασης για τις κυβερνήσεις, γιατί είναι από μόνη της ανεξάρτητη· μπορεί να είναι απαραίτητο να τη φτωχύνουμε ή να την καταστρέψουμε τελείως. Για να γίνει αυτό, αρκεί να αυξηθούν οι φόροι που βαραίνουν την ιδιοκτησία γης, να διατηρηθεί η γεωργία σε κατάσταση σχετικής κατωτερότητας, να ευνοηθεί υπερβολικά το εμπόριο και η βιομηχανία, μα κυρίως, χρειάζεται σύνεση, γιατί η πολύ μεγάλη ευημερία της βιομηχανίας μπορεί από μόνη της να γίνει επικίνδυνη, δημιουργώντας πάρα πολλές ανεξάρτητες περιουσίες.
  ...Είναι περιττό να προσθέσουμε ότι η διαρκής διατήρηση ενός τρομερού στρατού που απασχολείται ασταμάτητα σε εξωτερικούς πολέμους πρέπει να είναι το απαραίτητο συμπλήρωμα αυτού του συστήματος· πρέπει να φτάσουμε σε μια κατάσταση στην οποία —στο Κράτος— δε θα υπάρχουν παρά μόνο προλετάριοι, μερικοί εκατομμυριούχοι, και στρατιώτες.

  ...Σε οποιαδήποτε εσωτερική αναταραχή, ο ηγεμόνας πρέπει να μπορεί να απαντήσει με έναν εξωτερικό πόλεμο· σε οποιαδήποτε επικείμενη επανάσταση, με έναν καθολικό πόλεμο· αλλά, καθώς, όπως συμβαίνει στην πολιτική, τα λόγια δεν πρέπει ποτέ να συμφωνούν με τις πράξεις, ο ηγεμόνας πρέπει σε αυτές τις διάφορες περιπτώσεις να είναι αρκετά επιδέξιος ώστε να συγκαλύπτει τα πραγματικά του σχέδια με αντίθετα· πρέπει πάντα να εμφανίζεται πως υποχωρεί στην πίεση της κοινής γνώμης όταν εκτελεί αυτό που το χέρι του έχει κρυφά προετοιμάσει.
  Για να συνοψίσουμε ολόκληρο το σύστημα με μια λέξη, η επανάσταση πρέπει να περιορίζεται εντός του Κράτους, αφενός, με τον τρόμο της αναρχίας, αφετέρου, με την πτώχευση και, έχοντας σταθμίσει τα συν και τα πλην, με έναν γενικό πόλεμο.
  ...Η δύναμη που ονειρεύομαι —πολύ μακριά, όπως βλέπετε, από τα βαρβαρικά έθιμα— πρέπει να ελκύει μέσα της όλες τις δυνάμεις και όλα τα ταλέντα του πολιτισμού στον κόρφο του οποίου ζει. Θα πρέπει να περιβάλλεται από δημοσιογράφους, από δικηγόρους, από νομικούς, από άνδρες πρακτικούς και διοικητικούς, ανθρώπους που γνωρίζουν σε βάθος όλα τα μυστικά, όλα τα μοτίβα της κοινωνικής ζωής, που μιλούν όλες τις γλώσσες, που έχουν σπουδάσει τον άνθρωπο σε όλα τα κοινωνικά περιβάλλοντα. Πρέπει να τους πάρει παντού, οπουδήποτε, γιατί αυτοί οι άνθρωποι προσφέρουν εκπληκτικές υπηρεσίες με τις έξυπνες μεθόδους που εφαρμόζουν στην πολιτική. Να φέρει, μαζί με αυτούς, κι έναν ολόκληρο κόσμο από οικονομολόγους, τραπεζίτες, βιομηχάνους, καπιταλιστές, άνδρες με οράματα και εκατομμυριούχους, γιατί κατά βάθος όλα θα επιλυθούν βάσει των αριθμών.

  Μακιαβέλλι: ...Αυτός είναι ο στόχος, αλλά, στις μέρες μας, είναι απαραίτητο να επιτευχθεί μόνο με πλάγιους τρόπους, παρακάμψεις, επιδέξιους συνδυασμούς και, στο μέτρο του δυνατού, χωρίς βία. Επομένως, δεν θα καταστρέψω άμεσα τους θεσμούς, αλλά θα τους αγγίξω έναν προς έναν, με ένα πέρασμα του χεριού απαρατήρητο, που θα διαταράξει τον μηχανισμό τους. Θα αγγίξω λοιπόν, με τη σειρά τους, τη δικαστική οργάνωση, την ψήφο, τον τύπο, την ατομική ελευθερία, την εκπαίδευση.
  Πάνω από τους πρωταρχικούς νόμους, θα εγκρίνω μια εντελώς νέα νομοθεσία η οποία, χωρίς να καταργεί ρητά την παλιά, θα την καλύψει πρώτα και μετά θα την σβήσει εντελώς. Αυτά είναι τα γενικά μου σχέδια, τώρα θα δείτε τις λεπτομέρειες της εκτέλεσής τους.
  ...Δεν ξέρω αν έχετε παρατηρήσει τη δύναμη των λεπτών ελιγμών στην πολιτική. Μετά από όσα μόλις σας είπα, θα εκτύπωνα την εικόνα μου σε όλα τα νέα χρήματα, και θα εξέδιδα μια σημαντική ποσότητα αυτών.
  ...Οι ίδιοι οι εχθροί της δύναμής μου θα είναι υποχρεωμένοι να έχουν το πορτραίτο μου στα πορτοφόλια τους. Είναι σχεδόν σίγουρο ότι κάποιος θα συνηθίσει σιγά-σιγά να βλέπει με τα στοργικότερα μάτια τα χαρακτηριστικά που έχουν σφραγιστεί παντού πάνω στο υλιστικό σημάδι των απολαύσεών μας. Από την ημέρα εκείνη που η εικόνα μου θα είναι πάνω στα χρήματα, θα είμαι βασιλιάς.
  ...Λοιπόν, θα σας τα θυμίσω ο ίδιος. Αναμφίβολα, δεν θα παραλείπατε να μου μιλήσετε για την αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών, για την ελευθερία του λόγου και της δημοσιογραφίας, τη θρησκευτική ελευθερία, την ατομική ελευθερία, το δικαίωμα του συνεταιρίζεσθαι, την ισότητα ενώπιον του νόμου, το απαραβίαστο της ιδιοκτησίας και της κατοικίας, το δικαίωμα αίτησης αναφοράς, την ελεύθερη συγκατάθεση στη φορολογία, την αναλογικότητα των ποινών, τη μη αναδρομικότητα των νόμων· είναι αρκετά ή θέλετε περισσότερα;
  Μοντεσκιέ: Πιστεύω ότι είναι πολύ περισσότερα από τα απαραίτητα, Μακιαβέλλι, για να κάνουν την κυβέρνησή σου να αισθάνεται άβολα.
  Μακιαβέλλι: Εδώ απατάσθε και αυτό είναι τόσο αλήθεια που δε βλέπω καμιά δυσκολία στο να διακηρύξω αυτές τις αρχές. Πράγματι, αν το θέλετε, θα τις έκανα ακόμη και το προοίμιο του συντάγματός μου.

  Μακιαβέλλι: ...Είμαστε στην Ευρώπη· το σύνταγμά μου θα παρουσιαστεί εν συνόλω, θα γίνει αποδεκτό εν συνόλω.

  ...Έτσι θα δείτε ότι δεν χρειάζεται να καταστρέψω τους θεσμούς σας από πάνω ως κάτω για να επιτύχω τον στόχο μου. Αρκεί να τροποποιήσω την οικονομία και να αλλάξω τους συσχετισμούς.
  ...Στη στατική, η μετατόπιση ενός σημείου στήριξης αλλάζει την κατεύθυνση της δύναμης, στη μηχανική η μετατόπιση ενός ελατηρίου αλλάζει την κίνηση. Ωστόσο, στην εμφάνιση, είναι η ίδια συσκευή, είναι ο ίδιος μηχανισμός. Ομοίως, στη φυσιολογία, η κράση εξαρτάται από την κατάσταση των οργάνων. Εάν τα όργανα τροποποιηθούν, η κράση αλλάζει. Λοιπόν, οι διάφοροι θεσμοί για τους οποίους μόλις μιλήσαμε λειτουργούν μέσα στην κυβερνητική οικονομία όπως τα πραγματικά όργανα στο ανθρώπινο σώμα. Θα αγγίξω τα όργανα, τα όργανα θα παραμείνουν, αλλά η πολιτική σύνθεση του Κράτους θα αλλάξει. Καταλαβαίνετε;
  Μοντεσκιέ: Δεν είναι δύσκολο και δεν υπήρχε ανάγκη για περιφράσεις. Κρατάτε τα ονόματα, αφαιρείτε τα πράγματα. Αυτό έκανε ο Αύγουστος στη Ρώμη όταν κατέστρεψε τη Δημοκρατία. Υπήρχε πάντοτε προξενείο, πραιτώριο, ειρηνοδικείο, επιτροπή κρίσεως· αλλά δεν υπήρχαν πια πρόξενοι, πραίτωρες, ειρηνοδίκες ή κριτές.
  Μακιαβέλλι: Πρέπει να παραδεχτείτε ότι θα μπορούσαμε να επιλέξουμε χειρότερα μοντέλα. Οτιδήποτε μπορεί να γίνει στην πολιτική, υπό τον όρο ότι κάποιος κολακεύει τις δημόσιες προκαταλήψεις και διατηρεί το σεβασμό ως προς την εμφάνιση των πραγμάτων.
  ...Στα μάτια μου οι κοινοβουλευτικές κυβερνήσεις σας δεν είναι παρά σχολεία διαμάχης, εστίες στείρας αναταραχής στη μέση των οποίων εξαντλείται η γόνιμη δραστηριότητα των εθνών την οποία οι δημαγωγοί και ο Τύπος καταδικάζουν στην ανικανότητα.
  ...Διαγράφω την κοινοβουλευτική πρωτοβουλία. Η πρόταση των νόμων δε θα ανήκει παρά μόνο στον άρχοντα.

  ...Ο νόμος γίνεται αποδεκτός ή απορρίπτεται, δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική.
  ...Θα καταργούσα το αμισθί των νομοθετικών εντολών· θα ήθελα οι βουλευτές να λαμβάνουν μισθό, ώστε οι λειτουργίες τους να είναι, κατά κάποιον τρόπο, αμειβόμενες. Θεωρώ αυτήν την καινοτομία ως το πιο σίγουρο μέσο δεσίματος των εκπροσώπων του έθνους στην εξουσία μου.
  ...Δεν είναι καλό το πρόσωπο του άρχοντα να είναι πάντα ορατό, το χέρι του να γίνεται πάντα αντιληπτό· πρέπει η δράση του, εάν χρειαστεί, να καλύπτεται από τις προσωπικότητες των μεγάλων λειτουργών που περιβάλλουν το θρόνο.
  Μοντεσκιέ: Μιλάτε για θρόνο: Βλέπω ότι είστε βασιλιάς και ήμασταν μόλις τώρα σε μια δημοκρατία. Η μετάβαση δε διευθετήθηκε με δυσκολία.

  Μακιαβέλλι: ...“Άμεσα” δεν είναι η λέξη ενός ανθρώπου του Κράτους· δεν καθυποτάσσω τίποτα άμεσα· εδώ είναι που το δέρμα της αλεπούς πρέπει να ραφτεί στο δέρμα του λιονταριού. Σε τι θα ωφελούσε η πολιτική αν δε μπορούμε να κερδίσουμε μέσω πλαγίων τρόπων τον στόχο που δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσω της ευθείας γραμμής; Τα θεμέλια της κατασκευής μου έχουν τεθεί, οι δυνάμεις είναι έτοιμες, δεν μένει τίποτα άλλο από το να τις θέσω σε κίνηση.

  Μακιαβέλλι: Στο ‘Πνεύμα των Νόμων’ παρατηρείτε, σαφώς δικαιολογημένα, ότι η λέξη ελευθερία είναι μια λέξη στην οποία προσδίδουμε πολύ διαφορετικές έννοιες. Διαβάζουμε, λέγεται, στο έργο σας, την ακόλουθη πρόταση: «Η ελευθερία είναι το δικαίωμα να κάνεις ό,τι επιτρέπουν οι νόμοι.»
  ...Θα διέταζα με θέσπισμα πως στο μέλλον καμιά εφημερίδα δεν μπορεί να ιδρυθεί χωρίς την άδεια της κυβέρνησης· έτσι ήδη το κακό θα σταμάταγε εν τη γενέσει του· γιατί μπορείτε εύκολα να φανταστείτε ότι οι εφημερίδες που θα εγκρίνονταν δε θα μπορούσαν να είναι παρά μόνο όργανα αφιερωμένα στην κυβέρνηση.
  ...Η βιομηχανία του Τύπου σύντομα θα είναι τόσο λίγο κερδοφόρα, χάρη στις αυξήσεις των φόρων, που κάποιος θα προχωρά σε αυτή διστακτικά.
  Μοντεσκιέ: ...Τώρα μπορείτε να προχωρήσετε στην πολιτική σας σχετικά με τα βιβλία.
  Μακιαβέλλι: Αυτό το θέμα με απασχολεί λιγότερο, διότι σε μια εποχή που η δημοσιογραφία έχει πάρει τέτοια υπερβολική έκταση, σχεδόν πια δε διαβάζουμε βιβλία. Ωστόσο, δε σκοπεύω να τους αφήσω την πόρτα ανοιχτή.

  Μακιαβέλλι: Σας έδειξα μόνο το κάπως αμυντικό μέρος του οργανικού καθεστώτος που θα επέβαλλα στον Τύπο· τώρα πρέπει να σας δείξω πώς θα μπορούσα να χρησιμοποιήσω αυτόν τον θεσμό προς όφελος της δύναμής μου. Τολμώ να πω ότι μέχρι σήμερα καμία κυβέρνηση δεν είχε πιο τολμηρή αντίληψη από αυτήν που πρόκειται να σας πω. Στις κοινοβουλευτικές χώρες οι κυβερνήσεις σχεδόν πάντα αφανίζονται μέσω του Τύπου· διαβλέπω, λοιπόν, τη δυνατότητα εξουδετέρωσης του τύπου μέσω του ίδιου του τύπου. Δεδομένου ότι η δημοσιογραφία είναι τόσο μεγάλη δύναμη, ξέρετε τι θα έκανε η κυβέρνησή μου; Θα γινόταν δημοσιογραφική, θα ήταν η δημοσιογραφία ενσαρκωμένη.

  ...Στις κατηγορίες των εφημερίδων που θα ακολουθήσουν, βρίσκονται οι πιο ισχυροί μοχλοί της δύναμής μου. Εδώ, η επίσημη ή ανεπίσημη απόχρωση χάνεται εντελώς —στην εμφάνιση, φυσικά— διότι οι εφημερίδες για τις οποίες θα σας πω θα είναι όλες συνδεδεμένες με την ίδια αλυσίδα στην κυβέρνησή μου, μια αλυσίδα ορατή για κάποιους, αόρατη για άλλους. Δεν δεσμεύομαι να σας πω ποιος θα είναι ο αριθμός τους, γιατί θα εκχωρήσω ένα αφοσιωμένο όργανο σε κάθε γνώμη, σε κάθε κόμμα. Θα έχω ένα αριστοκρατικό όργανο στο αριστοκρατικό κόμμα, ένα ρεπουμπλικανικό όργανο στο δημοκρατικό κόμμα, ένα επαναστατικό όργανο στο επαναστατικό κόμμα, ένα αναρχικό όργανο, εάν είναι απαραίτητο, στο αναρχικό κόμμα. Όπως ο θεός Βισνού, ο τύπος μου θα έχει εκατό χέρια, και αυτά τα χέρια θα δώσουν στήριγμα σε όλες τις αποχρώσεις των απόψεων οποιουδήποτε, σε ολόκληρη την επιφάνεια της χώρας. Θα είναι στο κόμμα μου χωρίς να το γνωρίζουν. Εκείνοι που πιστεύουν ότι μιλούν τη γλώσσα τους θα μιλούν τη δική μου, εκείνοι που πιστεύουν ότι κινούν το κόμμα τους θα κινούν το δικό μου, εκείνοι που πιστεύουν ότι περπατούν κάτω από τη σημαία τους θα περπατούν κάτω από τη δική μου.

  ...Δεν είναι τόσο δύσκολο να το φανταστεί κανείς· γιατί, προσέξτε καλά, ούτε οι βάσεις ούτε οι αρχές της κυβέρνησής μου δεν θα δέχονται ποτέ επίθεση από τις εφημερίδες για τις οποίες σας μιλώ· δεν θα κάνουν ποτέ κάτι περισσότερο από μια πολεμική διαξιφισμών, μια δυναστική αντιπολίτευση εντός των στενότερων ορίων.

  ...Ένα άλλο αποτέλεσμα, που δεν είναι λιγότερο σημαντικό, θα είναι να προκαλέσει, για παράδειγμα, παρατηρήσεις όπως οι εξής: Δείτε σε ποιο βαθμό οι βάσεις αυτής της κυβέρνησης, οι αρχές της, εισπράττουν τον σεβασμό όλων· αυτές εδώ είναι εφημερίδες που επιτρέπουν στον εαυτό τους τη μεγαλύτερη ελευθερία λόγου, ωστόσο ποτέ δεν επιτίθενται τους καθιερωμένους θεσμούς· πρέπει λοιπόν αυτοί οι θεσμοί να είναι πάνω από τις αδικίες των παθών, αφού οι ίδιοι οι εχθροί της κυβέρνησης δεν μπορούν να κάνουν διαφορετικά από το να τους αποδίδουν φόρο τιμής.
  ...Με τη βοήθεια της απόκρυφης αφοσίωσης αυτών των δημοσίων εφημερίδων, μπορώ να πω ότι θα κατευθύνω τη κοινή γνώμη κατά τη βούλησή μου σε όλα τα θέματα εσωτερικής ή εξωτερικής πολιτικής.
  ...Πρέπει να ξέρετε ότι η δημοσιογραφία είναι ένα είδος Ελευθεροτεκτονισμού: όσοι ζουν εκεί συνδέονται λίγο πολύ μεταξύ τους από τους δεσμούς της επαγγελματικής εχεμύθειας· όμοια με τα αρχαία μαντεία, δεν αποκαλύπτουν εύκολα το μυστικό των προφητών τους. Δεν θα κέρδισαν τίποτα προδίδοντάς τους, γιατί οι περισσότεροι έχουν λίγο πολύ πληγές που ντροπιάζουν. Είναι πολύ πιθανό, συμφωνώ, ότι στο κέντρο της πρωτεύουσας, μέσα σε μια συγκεκριμένη ακτίνα ανθρώπων, αυτά τα πράγματα δεν θα είναι μυστήριο· αλλά οπουδήποτε αλλού, δεν θα υποψιάζονται τίποτα, και η μεγάλη πλειοψηφία του έθνους θα περπατά με τη μέγιστη εμπιστοσύνη πάνω στα βήματα των κατευθύνσεων που έδωσα.
  ...Μεταξύ των λαών του νότου [της Ευρώπης], οι κυβερνήσεις πρέπει να φαίνονται συνεχώς απασχολημένες· οι μάζες δέχονται να είναι ανενεργές, υπό την προϋπόθεση όμως πως αυτοί που τους κυβερνούν τους δίνουν το θέαμα μιας ακατάπαυστης δραστηριότητας, ένα είδος πυρετού· ότι τραβούν συνεχώς το βλέμμα τους με καινοτομίες, εκπλήξεις, δραματικές τροπές των γεγονότων· αυτό είναι ίσως περίεργο, αλλά, για άλλη μια φορά, έτσι έχουν τα πράγματα.
  ...Στους λαούς δεν αρέσουν οι αθεϊστικές κυβερνήσεις· στην επικοινωνία μου με το κοινό, δεν θα παρέλειπα ποτέ να τοποθετώ τις ενέργειές μου υπό την επίκληση της Θεότητας, συνδέοντας, με επιδεξιότητα, το δικό μου άστρο με αυτό της χώρας.
  ...Επιπλέον, θα είχα, στο εξωτερικό, εφημερίδες που θα τις είχα αγοράσει, η υποστήριξη των οποίων θα ήταν τόσο αποτελεσματικότερη αν τους έδινα ένα χρώμα αντιπολίτευσης σε κάποια σημεία που θα αποτελούσαν λεπτομέρειες.
  ...Στις πιο προηγμένες πολιτισμικά χώρες της Ευρώπης, η εφεύρεση της τυπογραφίας κατέληξε να γεννήσει μια λογοτεχνία τρελή, εξοργισμένη, φρενήρη, σχεδόν βρώμικη· ένα μεγάλο κακό. Λοιπόν, αυτό είναι λυπηρό να το πούμε, αλλά θα είναι σχεδόν αρκετό να μην την εμποδίσεις, μέχρις ότου αυτή η μανία γραφής, που κατέχει τις κοινοβουλευτικές χώρες σας, σχεδόν να χορτάσει.

  Μακιαβέλλι: ...Όσο πιο κοντά είναι ο δικαστής στην εξουσία, τόσο περισσότερο της ανήκει.
  ...Ωστόσο, είστε υποχρεωμένοι να παραδεχτείτε ότι απέχω πολύ από τις βάρβαρες κυβερνητικές διαδικασίες που φαινόταν να μου αποδίδετε στην αρχή αυτής της συνομιλίας. Βλέπετε ότι σε όλα αυτά η βία δεν παίζει κανένα ρόλο· τοποθετώ το σημείο στήριξής μου εκεί που όλοι το τοποθετούν σήμερα: στο νόμο.

  Μακιαβέλλι: ...Εκτός αυτού, θα κάνω χρήση της ανεκτικότητας. Όχι μόνο δεν θα απαγορεύσω τις συναντήσεις που θα πραγματοποιηθούν προς το συμφέρον των υποψηφίων μου, αλλά θα φτάσω μέχρι του σημείου να κλείνω τα μάτια στις μηχανορραφίες μερικών δημοφιλών υποψηφίων που θα κινούνται με θόρυβο στο όνομα της ελευθερίας· μόνο που είναι καλό να σας πω ότι εκείνοι που θα φωνάζουν δυνατότερα θα είναι άνθρωποι δικοί μου.
  ...Η δημόσια τάξη έχει λιγότερο ανάγκη από ανθρώπους με ταλέντο από ότι ανθρώπους αφοσιωμένους στην κυβέρνηση. Οι μεγάλες ικανότητες εδράζουν στο θρόνο και μεταξύ αυτών που τον περιτριγυρίζουν, αλλού είναι άχρηστες· είναι ακόμη σχεδόν επιβλαβείς, επειδή δε μπορεί να ασκηθούν παρά μόνο κατά της εξουσίας.
  ...Μια ικανή κυβέρνηση έχει, άλλωστε, τόσους πολλούς άλλους πόρους! Χωρίς να αγοράσει απευθείας την ψήφο, δηλαδή φανερά με χρήματα, τίποτα δεν είναι ευκολότερο για εκείνη παρά να κάνει τους πληθυσμούς να ψηφίσουν κατά την αρέσκειά της μέσω διοικητικών παραχωρήσεων, υποσχόμενη ένα λιμάνι εδώ, μια αγορά εκεί, λίγο πιο πέρα έναν δρόμο, ένα κανάλι· και αντιστρόφως, μη κάνοντας τίποτα για τις πόλεις και τις κωμοπόλεις όπου η ψήφος θα είναι εχθρική.
  ...Πιστεύετε ότι έχω την ψευδαίσθηση πως είμαι τέλειος; Δεν ξέρω καλά ότι θα διαπραχθούν περισσότερα από ένα λάθη γύρω μου; Όχι, χωρίς αμφιβολία, δεν θα μπορέσω να αποτρέψω να υπάρξουν κάποιες κλεψιές, κάποια σκάνδαλα. Αυτό θα εμποδίσει το σύνολο των υποθέσεών μου να προχωρήσει και να προχωρήσει καλά; Το ουσιαστικό δεν είναι τόσο το να μη διαπραχθεί κανένα λάθος, όσο το να διατηρήσουμε με υπευθυνότητα μια ενεργητική στάση που αφοπλίζει τους συκοφάντες. Ακόμα κι αν η αντιπολίτευση κατάφερνε να διεισδύσει μερικούς διαμαρτυρόμενους στις τάξεις μου, τι σημασία θα είχε για εμένα;
  ...Όπως χρησιμοποιώ τον τύπο εναντίων του τύπου, με τον ίδιο τρόπο θα χρησιμοποιούσα τη δημαγωγία ενάντια στην δημαγωγία· θα είχα όσους άντρες θα χρειαζόταν, εκπαιδευμένους να αγορεύουν και ικανούς να μιλούν αρκετές ώρες χωρίς σταματημό. Το ουσιαστικό είναι να υπάρχει μια στέρεα πλειοψηφία και ένας πρόεδρος για τον οποίο θα είμαι σίγουρος. Υπάρχει μια ιδιαίτερη τέχνη στο να καθοδηγείς τις συζητήσεις και να αρπάζεις την ψήφο. Θα χρειαζόμουν αλλού τα τεχνάσματα της κοινοβουλευτικής στρατηγικής; Τα δεκαεννέα από τα είκοσι μέλη της Αίθουσας θα ήταν άντρες μου που θα ψήφιζαν κατ’ εντολή, ενώ θα κινούσα τα νήματα μιας τεχνητής και κρυφά αγορασμένης αντιπολίτευσης· μετά από αυτό, ας γινόντουσαν όμορφες ομιλίες: θα έμπαιναν στα αυτιά των βουλευτών μου καθώς ο άνεμος μπαίνει σε μια κλειδαρότρυπα.

  Μακιαβέλλι: ...το Κράτος, θα είναι ο ίδιος ο ηγεμόνας· η ηθική κατεύθυνση των δημόσιων ιδρυμάτων θα βρίσκεται στα χέρια του· οι πράκτορές του είναι εκείνοι που θα εμπνέουν το πνεύμα της νεολαίας. Οι ηγήτορες καθώς και τα μέλη των διδακτικών φορέων όλων των βαθμίδων θα διορίζονται από την κυβέρνηση, θα είναι προσκολλημένοι σε εκείνη, θα εξαρτώνται από εκείνη· αυτό είναι αρκετό.
  ...Δεν πρέπει να εγκαταλείψω αυτό το θέμα χωρίς να σας πω ότι θεωρώ πολύ σημαντικό να απαγορεύσω, στη διδασκαλία του δικαίου, τις σπουδές αναφορικά με τη συνταγματική πολιτική.
  ...Οι λόγοι μου είναι πολύ απλοί· δεν θέλω οι νέοι, τελειώνοντας το σχολείο να ασχοληθούν ξέγνοιαστοι με την πολιτική· το να ανακατωθείς στα δεκαοχτώ με τη δημιουργία συνταγμάτων, είναι το να προετοιμάζεις μια τραγωδία.
  ...Πρέπει οι γενιές που γεννήθηκαν υπό τη βασιλεία μου να μεγαλώσουν με σεβασμό στους καθιερωμένους θεσμούς, με αγάπη για τον ηγεμόνα.
  Μοντεσκιέ: ...Προσοχή στον ιερέα: εξαρτάται μόνο από τον Θεό, και η επιρροή του είναι παντού, στο ιερό, στην οικογένεια, στο σχολείο. Δεν έχετε καμιά δύναμη επάνω του: η ιεραρχία του δεν είναι η δική σας, υπακούει σε ένα σύνταγμα που δεν καταλύεται ούτε από το νόμο ούτε από το ξίφος. Αν θα βασιλεύατε σε ένα έθνος καθολικών και είχατε τον κλήρο σαν εχθρό σας, αργά ή γρήγορα θα αφανιζόσασταν, ακόμα και αν όλος ο λαός ήταν υπέρ σας.
  Μακιαβέλλι: Δεν ξέρω πραγματικά γιατί αρέσκεστε να κάνετε τον ιερέα έναν απόστολο της ελευθερίας. Δεν το έχω δει ποτέ αυτό, ούτε στους αρχαίους χρόνους ούτε στη σύγχρονη εποχή· πάντα βρήκα στο ιερατείο μια φυσική υποστήριξη προς την απόλυτη δύναμη.

  Μοντεσκιέ: ...Δεν είναι πλέον ενάντια στις φατρίες του βασιλείου σας που θα καταλήξετε να συνωμοτείτε, είναι ενάντια στην ίδια την ψυχή της ανθρωπότητας.
  Μακιαβέλλι: ...Θα ήθελα να έχω έναν πρίγκιπα του οίκου μου, καθισμένο στα σκαλιά του θρόνου μου, ο οποίος θα προσποιόταν τον δυσαρεστημένο. Η αποστολή του θα ήταν να παριστάνει τον φιλελεύθερο, τον δυσφημιστή της κυβέρνησής μου και έτσι να συσπειρώσει, ώστε να τους παρατηρεί από κοντά, όσους, από τις υψηλότερες βαθμίδες του βασιλείου μου, θα μπορούσαν να διαπράξουν μια μικρή δημαγωγία. Μοιρασμένος ανάμεσα σε εσωτερικές και εξωτερικές ίντριγκες, ο πρίγκιπας εκείνος στον οποίο θα εμπιστευόμουν αυτήν την αποστολή θα έπαιζε έτσι ένα παιχνίδι παραπλάνησης με εκείνους που δε θα γνώριζαν το μυστικό της κωμωδίας.
  ...Οι ψευδείς συνωμοσίες, οι οποίες, φυσικά, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο με τη μεγαλύτερη σύνεση, έχουν ένα ακόμη πλεονέκτημα: το να επιτρέπουν την ανακάλυψη πραγματικών συνωμοσιών, δικαιολογώντας εκτενείς έρευνες που οδηγούν στην αναζήτηση παντού για ίχνη όσων υποψιαζόμαστε.
  Τίποτα δεν είναι πιο πολύτιμο από τη ζωή του ηγεμόνα: πρέπει να περιβάλλεται από αναρίθμητες εγγυήσεις, δηλαδή αναρίθμητους πράκτορες, αλλά είναι ταυτόχρονα απαραίτητο αυτή η μυστική πολιτοφυλακή να είναι αρκετά επιδέξια συγκαλυμμένη ώστε ο ηγεμόνας να μην φαίνεται πως φοβάται όταν εμφανίζεται δημόσια.
  ...Είναι κατανοητό, επιπρόσθετα, ότι η αστυνομία μου θα είναι διάσπαρτη σε όλες τις τάξεις της κοινωνίας. Δεν θα υπάρχει ούτε συνάντηση, ούτε επιτροπή, ούτε σαλόνι, ούτε απόκρυφο φουαγιέ όπου δε θα βρίσκεται ένα αυτί για να ακούσει τι λέγεται οπουδήποτε, οποιαδήποτε στιγμή. Αλίμονο, για εκείνους που κατέχουν την εξουσία, είναι ένα εκπληκτικό φαινόμενο η ευκολία με την οποία οι άντρες γίνονται προδότες ο ένας του άλλου.
  ...Επειδή τα κόμματα είναι ικανοποιημένα με ψίθυρους, αβλαβή πειράγματα, όταν έχουν υποβιβαστεί στην αδυναμία και να αξιώσω να τους αφοπλίσω ακόμα και στην κατήφεια τους θα ήταν ανόητο. Θα τους ακούσεις λοιπόν να παραπονιούνται, εδώ και εκεί, στις εφημερίδες, στα βιβλία· θα δοκιμάσουν υπαινιγμούς εναντίον της κυβέρνησης σε κάποιες ομιλίες ή σε κάποιες ενστάσεις τους· θα κάνουν, με διάφορα προσχήματα, κάποιες μικρές εκδηλώσεις της ύπαρξής τους· όλα αυτά θα είναι πολύ ντροπαλά, σας το υπόσχομαι, και το κοινό, εάν ενημερωθεί, δύσκολα θα συγκρατηθεί από το να γελάσει. Θα με νομίσει αληθινά καλό για να τα ανέχομαι, θα θεωρηθώ πολύ καλόκαρδος. Να γιατί θα ανεχτώ αυτό που, φυσικά, θα μου φαίνεται να είναι δίχως κανέναν κίνδυνο: δε θέλω καν να μπορεί κάποιος να πει πως η κυβέρνησή μου είναι ευερέθιστη.
  ...Στο βασίλειό μου, ο αυθάδης δημοσιογράφος θα αναμιχθεί, στις φυλακές, με τον απλό κλέφτη και θα εμφανιστεί δίπλα του ενώπιον της σωφρονιστικής δικαστικής εξουσίας. Ο συνωμότης θα καθίσει ενώπιον των ενόρκων, πλάι πλάι με τον πλαστογράφο, με τον δολοφόνο.

  Μακιαβέλλι: ...Εάν δεν έχετε δεσποτισμό στα οικονομικά θέματα, δε θα μπορείτε να τον έχετε στα θέματα της πολιτικής.

  Μακιαβέλλι: ...Αυτά τα Κράτη που έχουν προϋπολογισμούς τόσο μεθοδικά τακτοποιημένους και επίσημα αρχεία τόσο καλά ρυθμισμένα, μου θυμίζουν τους εμπόρους εκείνους που κρατούν τόσο τέλεια βιβλία κι έτσι όμορφα και καλά τελικά καταστρέφονται.

  Μακιαβέλλι: ...Η τελειότητα συνίσταται ακριβώς στο να ξέρεις πώς να ξεφύγεις, με έξυπνα τεχνάσματα, από ένα σύστημα περιορισμών που είναι στην πραγματικότητα καθαρά φανταστικό.
  ...Η διαχείριση των οικονομικών είναι κατά πολύ επίσης, μη το ξεχνάτε, μια υπόθεση του Τύπου.
  ...Θέλω ο υπουργός οικονομικών μου να μιλά τη γλώσσα των αριθμών με αξιοθαύμαστη καθαρότητα και το λογοτεχνικό του στυλ, επιπρόσθετα, να έχει μια άμεμπτη καθαρότητα.
  ...Κατ’ αρχάς, σε όλα τα επίσημα έγγραφα, είναι απαραίτητο να επιμείνουμε στην ανάπτυξη της ευημερίας, της εμπορικής δραστηριότητας και της ολοένα αυξανόμενης προόδου του καταναλωτισμού.
  ...Εάν το έλλειμα είναι χαμηλότερο από τις προβλέψεις, είναι ένας πραγματικός θρίαμβος· αν είναι υψηλότερο, θα ειπωθεί: «Το έλλειμμα ήταν μεγαλύτερο από το αναμενόμενο, αλλά ήταν υψηλότερο στο σύνολό του το προηγούμενο έτος· στην πραγματικότητα, η κατάσταση είναι καλύτερη, γιατί ξοδέψαμε λιγότερα κι ωστόσο περάσαμε από εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες: πόλεμο, ελλείψεις, επιδημίες, απρόβλεπτες κρίσεις διαβίωσης κ.λπ. Όμως το επόμενο έτος, τα αυξημένα έσοδα θα επιτρέψουν, κατά πάσα πιθανότητα, να κατορθώσουμε μια ευστάθεια εδώ και τόσο καιρό επιθυμητή: το χρέος θα μειωθεί, ο προϋπολογισμός θα είναι σωστά ισορροπημένος.»

  Μοντεσκιέ: ...Επιτρέψτε μου λοιπόν να σας σταματήσω: μιλάτε μόνο για δανεισμό ή για έκδοση συναλλαγματικών· απασχολείστε άραγε ποτέ με το να πληρώσετε κάτι;
  Μακιαβέλλι: Είναι καλό να σας πω ακόμα ότι μπορούμε, εάν είναι απαραίτητο, να πουλήσουμε την Κρατική περιουσία.
  Μοντεσκιέ: Α, τώρα πουλάτε! Μα απασχολείστε τελικά ποτέ με την πληρωμή;

  Μοντεσκιέ: ...Έχετε στα χέρια σας τη μεγαλύτερη δύναμη της σύγχρονης εποχής, τα χρήματα.
  ...Αλίμονο! Δεν έχετε ποτέ άλλη έγνοια από το να διατηρήσετε τον εαυτό σας.

  Μακιαβέλλι: ...Είμαι εγώ αυτός που δημιούργησα τον κόσμο μέσα στον οποίο ζω; Είμαι έτσι, γιατί έτσι είναι εκείνος. Θα είχα τη δύναμη να σταματήσω τον κατήφορό του; Όχι, μπορώ μόνο να παρατείνω τη ζωή του επειδή θα διαλυόταν ακόμα γρηγορότερα εάν είχε αφεθεί στον εαυτό του. Αρπάζω αυτήν την κοινωνία από τις κακίες της, γιατί δεν μου παρουσιάζει παρά κακίες· αν είχε αρετές, θα την άρπαζα από τις αρετές της.
  Μοντεσκιέ: Εξολοθρευτή άγγελε, εγγονέ του Ταμερλάνου, εσείς που υποβιβάσατε τους ανθρώπους σε είλωτες, δεν θα αποτρέψετε το γεγονός ότι θα υπάρχουν κάπου ελεύθερες ψυχές που θαρραλέα θα σας αντισταθούν, και η περιφρόνησή τους θα είναι αρκετή για να διασφαλίσει τα δικαιώματα της ανθρώπινης συνείδησης ​​που δόθηκαν χωρίς διάκριση από τον Θεό.
  Μακιαβέλλι: Ο Θεός προστατεύει τους ισχυρούς.
  ...γιατί η ηγεμονική δύναμη είναι μια εικόνα της θεϊκής δύναμης. Έτσι, η εικόνα μου θα ενωθεί με εκείνη της Πρόνοιας και της δικαιοσύνης.
  ...Η γραφειοκρατία λέγεται ότι είναι μια πληγή των μοναρχικών κυβερνήσεων· δεν το πιστεύω καθόλου. Είναι χιλιάδες υπηρέτες που είναι φυσικά προσκολλημένοι στην υπάρχουσα τάξη πραγμάτων. Θα έχω έναν στρατό από φαντάρους, έναν στρατό από δικαστές, έναν στρατό από εργάτες, θέλω κι έναν στρατό από υπαλλήλους.

  ...Ένας άνθρωπος στολισμένος με διακρίσεις είναι ένας άνθρωπος αγορασμένος.
  ...Το βασικό χαρακτηριστικό της πολιτικής μου, όπως μπορέσατε να δείτε, υπήρξε το να καταστήσω τον εαυτό μου απαραίτητο· κατέστρεψα όσες οργανωμένες δομές χρειάστηκε, έτσι ώστε τίποτα να μη μπορεί να συνεχιστεί χωρίς εμένα, ώστε οι ίδιοι οι εχθροί της δύναμής μου να τρέμουν να την ανατρέψουν.

  ...Η βασιλεία μου θα είναι μια βασιλεία απολαύσεων· δε θα με εμποδίζατε από το να διασκεδάζω τον λαό μου με παιχνίδια, με γιορτές· έτσι κατευνάζω τα ήθη. Δεν μπορούμε να προσποιηθούμε ότι αυτός ο αιώνας δεν είναι ένας αιώνας του χρήματος· οι ανάγκες έχουν διπλασιαστεί, η πολυτέλεια καταστρέφει τις οικογένειες· από όλες τις πλευρές λαχταρούμε υλικές απολαύσεις· ένας ηγεμόνας θα πρέπει να αφιερώσει χρόνο στο να μάθει πως να στρέψει προς όφελός του αυτό το παγκόσμιο πάθος για τα χρήματα και αυτή τη σαρκική έξαψη που αναλώνει σήμερα τους ανθρώπους.
  Μοντεσκιέ: Αφού καταστρέψατε την πολιτική συνείδηση, έπρεπε να αναλάβετε να καταστρέψετε την ηθική συνείδηση· σκοτώσατε την κοινωνία, τώρα σκοτώνετε τον άνθρωπο.

  Μακιαβέλλι: ...Όχι μόνο τα σχέδια μου θα είναι αδιαπέραστα, αλλά τα λόγια μου θα σημαίνουν σχεδόν πάντα το αντίθετο από αυτό που φαίνεται να δείχνουν. Μόνο οι μυημένοι θα μπορούν να διεισδύσουν στο νόημα των χαρακτηριστικών λέξεων που, σε συγκεκριμένες στιγμές, θα αφήνω να πέφτουν από τα ύψη του θρόνου· όταν θα λέω: Το βασίλειό μου είναι η ειρήνη, θα σημαίνει πως θα γίνει πόλεμος· όταν θα λέω ότι απευθύνω έκκληση στα ηθικά μέσα, θα σημαίνει πως θα χρησιμοποιήσω βίαια μέσα.
  ...Ένας ηγεμόνας του οποίου η εξουσία στηρίζεται σε δημοκρατική βάση, πρέπει να χρησιμοποιεί μια γλώσσα εκλεπτυσμένη, αλλά ωστόσο δημοφιλή. Εάν χρειαστεί, δεν πρέπει να φοβάται να μιλήσει σαν δημαγωγός, γιατί τελικά είναι ο λαός, και πρέπει να έχει τα πάθη τους.
  ...Στο βιβλίο μου, προτείνω στον ηγεμόνα να πάρει ως πρότυπο κάποιον σπουδαίο άνδρα του παρελθόντος, του οποίου τα βήματα πρέπει να ακολουθεί όσο το δυνατόν πιστότερα.
  ...Επιπλέον, στην ιστορία αυτών των μεγάλων ανδρών βρίσκουμε παραλληλισμούς, χρήσιμες ενδείξεις, μερικές φορές πανομοιότυπες καταστάσεις, από τις οποίες μπορούμε να αντλήσουμε διδαχές πολύτιμες, επειδή όλα τα μεγάλα πολιτικά μαθήματα μπορούν να βρεθούν στην ιστορία.
  ...Επιπρόσθετα, ίσως να μην ξέρετε καλά το πόσο εύκολα οι άνθρωποι ξεχνούν. Όταν η στιγμή της τραχύτητας περάσει, ακόμα και εκείνοι οι ίδιοι που χτυπήθηκαν, δύσκολα θυμούνται.
  ...Είναι αλήθεια ότι, για να επιτευχθεί η εξουσία του ηγεμόνα, είναι απαραίτητο να χυθεί αίμα και δικαιώματα να παραβιαστούν κατά πολύ· αλλά, επαναλαμβάνω, όλα ξεχνιούνται.
  ...Στον στρατό, στο δικαστικό σώμα, σε όλες τις δημόσιες θέσεις, οι προαγωγές θα γίνονται βάσει της απόχρωσης των απόψεων και τον βαθμό του ζήλου για την κυβέρνησή μου.
  ...Το πάθος για γυναίκες εξυπηρετεί έναν ηγεμόνα πολύ περισσότερο από ό,τι ίσως νομίζετε. Ο Ερρίκος Δ΄ όφειλε μέρος της δημοτικότητάς του στην σεξουαλική ασωτία του. Οι άντρες είναι έτσι φτιαγμένοι ώστε αυτή η κλίση τούς ευχαριστεί όταν υπάρχει σε εκείνους που τους κυβερνούν.
  ...Μπορώ να σας βεβαιώσω ότι οι άνθρωποι δεν θα βαρεθούν στο βασίλειό μου· τα μυαλά θα απασχολούνται συνεχώς με χίλια διαφορετικά αντικείμενα. Θα δώσω στους ανθρώπους το θέαμα των ακολουθιών μου και την πομπή της αυλής μου· θα προετοιμάσω μεγάλες τελετές· θα σχεδιάσω κήπους· θα προσφέρω φιλοξενία σε βασιλείς· θα φέρω πρέσβεις από τις πιο απομακρυσμένες χώρες. Μερικές φορές θα υπάρχουν φήμες για πόλεμο, μερικές φορές διπλωματικές επιπλοκές για τις οποίες θα σχολιάζουν για μήνες ολόκληρους. Θα πάω ακόμα μακρύτερα: θα δώσω ικανοποίηση ακόμη και στη μονομανία για ελευθερία. Οι πόλεμοι που θα διεξαχθούν υπό τη βασιλεία μου θα είναι επιχειρήσεις στο όνομα της ελευθερίας των λαών και της ανεξαρτησίας των εθνών, και ενώ στο πέρασμά μου οι λαοί θα με επευφημούν, θα λέω κρυφά στο αυτί των απολύτων βασιλέων: Μη φοβάστε τίποτα, είμαι ένας από εσάς, φοράω ένα στέμμα όπως εσείς και θέλω να το διατηρήσω: αγκαλιάζω την ευρωπαϊκή ελευθερία, μα είναι για να την καταπνίξω."

  ...Σε όλους τους κλάδους της κυβέρνησης θα υπάρχουν άντρες με πολύ λίγη ή καθόλου συνέπεια, που θα είναι αληθινοί μικροί Μακιαβέλληδες, που θα δολοπλοκούν, θα υποκρίνονται, θα ψεύδονται με αδιατάρακτη ψυχραιμία· η αλήθεια δε θα μπορεί να δει πουθενά το φως της μέρας.

  Μακιαβέλλι: ...Εκπλήρωσα τον στόχο που σας ανακοίνωσα· ο χαρακτήρας του έθνους έχει αλλάξει.
  ...Στο πνεύμα όπως και στην ψυχή του λαού μου, προσωποποιώ την αρετή, ακόμα καλύτερα, προσωποποιώ την ελευθερία, ακούτε, όπως προσωποποιώ την επανάσταση, την πρόοδο, το σύγχρονο πνεύμα, ό,τι υπάρχει βέλτιστο τελικά στα θεμέλια του σύγχρονου πολιτισμού. Δεν λέω ότι με σέβονται, δεν λέω ότι με αγαπούν, λέω ότι με δοξάζουν, λέω ότι ο λαός με λατρεύει.
  Μοντεσκιέ: ...Αυτό το φριχτό όνειρο, έχει τελειώσει;
  Μακιαβέλλι: Ένα όνειρο;! Α, Μοντεσκιέ! Θα κλάψτε για πολύ: σκίστε το ‘Πνεύμα των Νόμων’, ζητήστε από τον Θεό να σας δώσει τη λήθη για το μερίδιό σας στον ουρανό· γιατί εδώ έρχεται η φοβερή αλήθεια την οποία ήδη προαισθάνεστε: δεν υπάρχει κανένα όνειρο σε αυτά που μόλις σας είπα.
  Μοντεσκιέ: Τί εννοείτε;
  Μακιαβέλλι: Αυτό που μόλις σας περιέγραψα, αυτό το σύνολο τερατωδών πραγμάτων μπροστά στα οποία το πνεύμα οπισθοχωρεί τρομοκρατημένο· αυτό το κατασκεύασμα που μόνο η ίδια η κόλαση θα μπορούσε να ολοκληρώσει, όλα αυτά γίνονται, όλα αυτά υπάρχουν, όλα αυτά ευδοκιμούν στο γυμνό φως του ήλιου, την ώρα ετούτη, σε ένα σημείο αυτού του πλανήτη που αφήσαμε.
  Μοντεσκιέ: Πού;
  Μακιαβέλλι: Όχι, θα ήταν σα να σας προκαλούσα έναν δεύτερο θάνατο.
  Μοντεσκιέ: Α! Για όνομα του ουρανού, μιλήστε!
  Μακιαβέλλι: Καλά λοιπόν...
  Μοντεσκιέ: Τί;...
  Μακιαβέλλι: Η ώρα έχει περάσει! Δεν βλέπετε πως η ανεμοδίνη με παρασέρνει μακριά!
  Μοντεσκιέ: Μακιαβέλλι!!
  Μακιαβέλλι: Βλέπετε αυτές τις σκιές που περνούν όχι μακριά από εσάς, καλύπτοντας τα μάτια τους· τις αναγνωρίζετε; Είναι οι δόξες που προκάλεσαν τη ζήλεια όλου του κόσμου. Τώρα, ζητούν από τον Θεό πίσω την πατρίδα τους!...
  Μοντεσκιέ: Αιώνιε Θεέ, τι επιτρέψατε να συμβεί!...